Wat doe je zonder portaalbrug?

[Martijn de Groot]

Misschien wordt dit allang niet meer gelezen, maar toch een reactie. Laten we gewoon beginnen bij het begin, waarom hebben veel theaters bij ons een portaalbrug? De theaters zoals wij die kennen komen voort uit de circustraditie; een ronde piste, een entree (achterkant piste), waar meestal de acts vandaan kwamen, vaak met een van fraaie drapperien voorziene "lijst" en een frontbalkon boven de publieksentree waar schijnwerpers op stonden. Dat heeft zich later omgevormd tot vaste behuizing voor spelers(theaters) waar een aantal zaken overgenomen zijn. In begin 20ste eeuw vond het merendeel van de scenes plaats op het "grote" toneel, het front licht kwam van het verplaatste entreebalkon, de portaalbrug. Omdat voorstellingen een betere encenering kregen ontstond de behoeft aan meer licht, wat aan de balkonranden gehangen werd.Zaalbruggen zijn later uitgevonden als vervanger van de balkons, aan de balkons hing het licht immers dicht bij het publiek en heeft voor menige gevaarlijke situatie gezorgd, de plafonds waren rijkelijk versierd en volledig in het zicht van het publiek, dat kon niet ontsierd worden door een "werkplek"
Moest er een scenewisseling plaats vinden, dan liet men een doek zakken en werd er voor op het toneel gespeeld,die plek wordt proscenium genoemd. Het licht kwam dan van zij uit de zaal. Met de (ver)bouw(ingen) van schouwburgen en de ontwikkeling van voorstellingen is er een behoefte aan een zaalbrug ontstaan, betere invulling van frontlicht vanaf voorrand toneel(procenium) en in sommige gevallen ook een betere bereikbaarheid, waardoor het werken makkelijker werd. Omdat de hoek vanuit de zaalbrug minder steil is dan van een portaalbrug zou je bij het volledig uitlichten van het toneel vanuit deze positie enorme schaduwen op het achterdoek maken, dus de behoefte aan de portaalbrug bleef.
Invroeger tijd waren de schijnwerpers tot wel 4 keer zo groot als tegenwoordig, hingen niet aan beugels, maar stonden vanwegen hun gewicht op statieven en daarom was zo'n portaalbrug wel te verdedigen.
In veel theaters is de toneelzijde van de portaalbrug gelijk aan de achterkant van de manteaux, daar ligt koperen kees (0-punt) en heeft ooit iemand bedacht dat daar ook de eerste trek moet komen te hangen. Nu de schijnwerpers lichter zijn en aan beugels hangen, steken ze in feite door de portaalbrug heen en blokkeren zo in ieder geval de eerste trek.
Mij is alleen nooit duidelijk geworden waarom daar al een trek moet hangen, begin je 50 centimeter achter de portaalbrug, kun je goed uit de voeten met je eerste trek, maar ook goed gebruik maken van je licht op een uitermate handig hulpmiddel: de portaalbrug.
Inmiddels neemt de behoefte aan de portaalbrug af, enezijds door de grotere montage van producties, waardoor ze langere tijd in huis blijven en er minder vaak licht gesteld hoeft te worden, anderzijds door de ontwikkeling van lichtapperatuur.
Is een heel verhaal geworden, maar goed, de portaalbrug heeft dan ook een behoorlijke geschiedenis.
Martijn de Groot (hoofd licht Lion King NL)

[koen heringa]

Een goed verhaal Martijn, nu weet ik eindelijk wat procenium betekend

Ik denk dat we de portaal best wel kunnen missen.
Een portaalbrug is toch eigenlijk een log ding. Met een trek met een fries en een trek met wat goede moving heads kunnen het zelfde effect maken. En je hoeft niet meer omhoog te klimmen over smalle laddertjes...

[Pieter Huijgen]

Hey Martijn!

Hoe is het bij de Lion King? Doe maar de groeten aan Wouter en consorten :-)
(heb daar ook een tijdje gebivakkeerd met de Sound of Music)

Wat je al aangeeft, de eerste trek is in meeste theaters niet bruikbaar omdat deze niet vrij loopt.
Toch gebruiken wij met het Nationale Ballet op reis wel de eerste trek om de portaalbrugvolgspots in te hangen en deze te koppelen aan de portaal. In de "Amerikaanse" manier van belichten zie je dit bijna niet voorkomen (mede omdat daar de portaal dus minder gebruikt wordt), maar in landen als Duitsland, Rusland en Nederland is dit voor dans en ballet wel gebruikelijk.

Dit maakt dus, in tegenstelling tot het verhaal van Koen, de portaalbrug onmisbaar. Bewegend licht is ook niet altijd zaligmakend (trust me...), en een beetje portaal heeft meerdere niveaus waar je bij elkaar toch een flink aantal schijnwerpers in kan hangen.

Groeten,


Pieter Huijgen
belichter Nationale Ballet / Nederlandse Opera

[Martijn de Groot]

Alles kan, dat is zo leuk en mooi van theater, maar niet alles moet en/of hoeft(gelukkig) Er zijn situaties waarbij een portaalbrug uitkomst biedt en natuurlijk ook situaties waarbij je een portaalbrug echt kan missen, maar om generaliserend te roepen dat overal de brug eruit moet gaat me toch te ver. In theaters waar veel verschillende voorstelling worden gepland is zo'n ding echt hardtstikke handig, de bereikbaarheid van de lampen en dus snelheid met stellen en kleuren is dan belangrijk, in een situatie zoals bij ons, waar de produktie meerdere jaren staat(dus maar 1 x stellen) kan de portaalbrug en ook de manteaux plaats maken voor nog meer licht en decor, blijft toch ook bij ons dat de 1ste trek problemen geeft. Ik heb nog altijd de indruk dat een voorstelling niet beter of slechter wordt als we zo'n 50 centimeter achter de nullijn beginnen met decor in te hangen, sterker nog het biedt net dat beetje meer ruimte waardoor je voor het 1ste doek of decorstuk net iets beter uit de voeten kan, zowel qua spel als qua licht, maar goed ik ontwerp of regiseer niet deze producties niet en pas me aan aan de gemakken en ongemakken die bij een productie en locatie aanwezig zijn.
Nog een korte reactie op Koen, als bewegend licht de oplossing voor alle problemen zou zijn weet ik niet waarom topontwerpers als David Hersey (Miss Saigon), Natasha Katz (Aida) en Donald Holder(Lion King)om er een paar te noemen zonder andere tekort te willen doen, toch zo inmens veel conventioneel licht in laten hangen, eigelijk weet ik het wel en ga ik het jou verklappen, het licht wat daar uitkomt verschilt enorm van karakteristiek, ze zijn goedkoper, dus waar je maar 1 effect nodig hebt(licht) kun je beter met simpele lampen uit de voeten dan met zware, dure, kwetsbare en qua afmeting vaak vrij grote spots.
Wij willen zo graag meedoen met de grote jongens(lees Amerikaanse producties), maar die worden op een totaal andere manier ontwikkeld dan de voorstelling hier, daar koopt of least men vaak een theater, wat helemaal kaal is en waar alles op maat ingemaakt wordt, van de electriciteitsleidingen tot aan de toiletten, is de productie afgelopen, dan gaat ook alles er weer uit. Daar kent men de reistraditie zoals hier eigelijk niet(land is veel groter he), toch willen wij hier zo graag vernieuwend bezig zijn, maar ik denk dat we beter "verbeterend" bezig zouden kunnen zijn, zaken die hun nut allang bewezen hebben niet wegdoen, dat levert alleen maar op dat er over een paar jaar weer iemand uit gaat dokteren hoe je makkelijker bij je lampen kan komen die vlak achter de lijst hangen. Niet doen!
MArtijn de Groot (hoofd licht Lion King NL)

[koen heringa]

HO! stop, wacht, bewegend licht is niet zalig makend, nee

Maar de eerste vraag van Rinus was wat je zou kunnen doen zonder portaal als dit door de Arbo een knelpunt zou worden. En zou je hier geld op kunnen besparen.

Volgens mij niet. Je bent waarschijnlijke even veel geld kwijt aan een portaalbrug met voldoende lampen als een trek met voldoende moving heads met bewegende messen etc. en een handige lichttafel erbij. Tijdsbesparing in stellen en kleuren zal elkaar ook niet veel ontlopen.

[Martijn de Groot]

Dan terug naar de vragen;

1) Waar dient een portaalbrug eigenlijk voor? -Een belangrijke* positie om licht in te hangen, voorzien van de mogelijkheid dat licht eenvoudig te bereiken voor stelwerk en onderhoud.
* De positie is belangrijk vanwege de wet 'hoek van inval is gelijk aan de hoek van weerkaatsing', het is een ideale hoek om speler goed zichtbaar te maken voor het publiek, dat bevindt zich immers in de hoek van weerkaatsing.

2) Hoe beschrijf je (de funktie van) dat 'arbeidsmiddel'? -Zie hierboven.

Stel dat de ArbeidsInspectie zodanige eisen gaat stellen dat dit een onwerkbaar (en heel erg duur) ding gaat worden.
3) Zou je een portaalbrug kunnen missen en zou je de huidige funkties ook op een andere manier kunnen oplossen.
Volgens mij is trek 1 fuktioneel al onbruikbaar is alle schouwburgen met een (=vanwege de) portaalbrug
Tenslotte is een portaalbrug een typisch NW Europese toepasing en zijn er heel wat landen in de wereld waar dit werktuig niet in theaters voorkomt.. -Totale afkeuring lijkt mij erg onwaarschijnlijk, de bereikbaarheid moet in orde zijn, de veiligheid moet in orde zijn, van beide eisen zijn inmiddels voorbeelden dat dat mogelijk is, dus waarom aan afkeuren denken. Komt bij dat een genie niet altijd de oplossing is, als je materiaal in wil hangen en dan zeker bewegend licht dat altijd veel weegt heb je aan alleen een genie helemaal niets, dan is takelen vanaf zo'n 'platform' toch wel erg makkelijk, veiliger en sneller.

4) Hoeveel zou je kunnen besparen (kosten portaalbrug - kosten andere oplossingen) als hij weggelaten werd. -Alleen in een nieuw te bouwen situatie zou er een besparing op kunnen treden tijdens de aanbesteding, verwijderen van een portaalbrug is een behoorlijk kostbare zaak, niet alleen vanwege het verwijderen, maar ook vanwege de aanschaf van vervangend materiaal, zoals takels en truss of een uitbreiding op je bestaande trekkeninstallatie.

5) En wat zou je (als technische ploeg - niet als "prive-hobby") met het 'vrijgekomen' geld doen? -zie 4, ik denk dat de besparing afwezig, dan wel niet noemenswaardig zal zijn.

Blijft voor mij nog steeds de vraag waarom de voorbuhne zonodig volgehangen moet worden.
Al hang je een doek in trek 5 vanaf nul, dan geeft je dat nog steeds maar 1 meter ruimte voor 1 trek voor poten(zijafstoppng doek), 1 trek voor fries (afstopping potentrek) naar voren toe gerekend. Trekken hangen 20 cm. uit elkaar, dus heb ik nog een trek op 40 cm., 20 cm. en op nul beschikbaar. Te krap voor tegen licht, dus het plaatje wordt erg plat, en dat doek hangt ook te dichtbij om behoorlijk uit te lichten, tenzij je horizonbakken in het portaal hangt (wat zeg ik nu toch weer).
Martijn de Groot (hoofd licht Lion King NL)

[Johan Boogaard]

Beste Koen,

LX 1 vullen met movingheads, lijkt me niet de juiste oplossing om een mooi frontlicht/toplicht te creeren.
Ten tweede, wat denk je wat die trek zal wegen??
Om van service in de trek nog maar te zwijgen.
(alles wat beweegt kan stuk)
Een movinghead wisselen in een genie op 7 mtr. trimhoogte?????
Lijkt me gekkenwerk ( in geval van deadhang ).

Groeten,

Johan Boogaard

[koen heringa]

@johann zie mijn post hier net boven die van Martijn.

Denk dat de stelling van Rinus immiddels ook wel beantwoord is.